تپه مارلیک ; الماس رودبار

تپه مارلیک یک محوطهٔ باستانی در کرانهٔ خاوری سفیدرود و در درهٔ «گوهر رود» از توابع رودبار در استان گیلان است . تپه مارلیک بقایای به جای ما‌نده از تمدن باستانی بیش تر از 3000 ساله است . محققان گمان می برند که‌این تپه آرامگاه خصوصی فرمانروایان و شاهزادگان مردم این تمدن بوده‌است .

تپهٔ مارلیک تا سالهای دههٔ ۱۳۴۰ تمدنی ناشناخته بود . در‌این این سال دره گوهر رود توسط یک مجموعه باستان شناس ایرانی به سر پرستی دکتر عزت‌الله نگهبان کاوش شد . در این دشت تپه‌های باستانی متعددی وجود دارا‌هستند که ۵ تپه مارلیک , زینب بیجار , دور بیجار , پیلاقلعه و جازم کول از تمامی مهمتر میباشند .
تپه مارلیک یکی 5 تپه باستانی است که در دره گوهررود در نزدیکی رودبار واقع شده‌اند ; دره‌ای خوش آب و هوا که برای سال‌ها محل سکونت اجداد ثروتمند گیلانی‌ها بوده . زینب بیجار , پیلاقلعه , دوربیجار و جازم کول , بقیه این تپه‌ها می‌باشند .

در پاییز سال ۱۳۴۰ش

, هیاتى به سرپرستى دکتر عزت‌الله نگهبان جهت بررسى و تحقیق عازم منطقه رحمت‌آباد رودبار شد . این حفارى که به مدت ۱۴ ماه از پاییز ۱۳۴۰ تا آخر پاییز ۱۳۴۱ ادامه داشت , سبب به پیدا شدن ۵۳ آرامگاه به طور منظم و پراکنده در سطح تپه شد . این آرامگاه‌ها عموما از سنگ و گل ساخته شده بودند .
در ساخت این آرامگاه‌ها از تخته سنگ‌هاى بزرگ طبیعى که در مرحله تپه وجود داشته , استفاده ‌شده . در بعضى قسمت‌ها هم از سنگ‌هاى زرد رنگى استفاده شده که از ۱۵کیلومتر دورتر و از دره کوری روخان به این محل انتقال یافته‌‌اند .
حفاری تپه مارلیک برای دکتر نگهبان و همکارهایش یک دردسر بزرگ بود . از درگیری‌ها و بی‌مهری‌های اهالی روستا که به تحریک قاچاقچی‌ها انجام می شد , تا تهمت‌ها و دردسرهایی که باعث و بانی‌اش مقام‌های دولتی بودند و به دادگاهی شدن دکتر و همکارهایش کشید ; دردسری بزرگ که به نتیجه‌اش می‌ارزید .

در گذشته , تپه مارلیک محل معاش مارها و موش‌ها بود

و بعضی معتقدند این محل به‌این خاطر مارلیک نام گرفته . بعضی‌ها می‌گویند مارلیک تغییر تحول یافته مارد لیک به معنای قوم مارد است .

از این منطقه تعداد متعددی ظروف و اشیای سیمین و زرین به دست آمده که نشانگر ثروت فراوان ساکنان آن است . قدمت این اثر ها به حتی بیش از 3 هزار سال پیش یعنى آخرها هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد مسیح مى‌رسد .

ماردی‌ها – اقوام ساکن مارلیک – مردگان‌شان را با لباس رسمى و تزئینات کامل روى تخته سنگ و به پهلو قرار مى‌داده‌اند . در این وضعیت زانوها اندکى خمیده می‌شدند . همراه مردگان , ظروف تشریفات مذهبى , مجسمه‌ها , زیورآلات , اسلحه , ابزار و ادوات , ظروف و ادوات آشپزخانه , مدل و نمونه ادوات مختلف و اسباب‌بازى کودکان دفن مى‌شد . این امر نمایانگر هویت و حرفه صاحب آرامگاه و عقاید مذهبى اقوام ساکن در محل بود .

اشیای یافت شده در تپه مارلیک

به غیر از این اشیا , اثرها و ادوات جنگى از جنس مفرغ مثل : خنجر , پیکان , سرنیزه و نیز وسایل تزئینى مانند : گوش پاک‌کن , ناخن پاک‌کن , گوشواره‌ , دستبند , گردنبند , پیشانى‌بند , موبند , سنجاق سر و همچنین ادوات و وسایل مورداستفاده نظیر ظروف , دوک نخ ریسی , دیگ , ملاقه , سیخ کباب , ظروف سفالین , پیکرک‌ها و مجسمه‌هاى سفالین و فلزى در مارلیک یافت شده‌اند . وسایل رزمى مانند : خنجر , شمشیر , سرنیزه , سرگرز , مچ‌بند , بازوبند رزمی و تیردان مفرغى بیانگر جنگجو بودن این اقوام است .

یک کدام از کشفیات مهم این تپه , 2 مهر استوانه‌ای است که روی آنان به خط میخی نقش شده است . این مهرها به باستان‌شناسان برای تشخیص خط و تاریخ مارلیکی‌ها بسیار کمک نموده است .
در تپه مارلیک اثرها مفرغی , موزاییک و بدل چینی , مجسمه‌ و مهر یافت شده است .

جام مارلیک

جام مارلیک جامی از زر ناب و به ارتفاع ۱۸ سانتی‌متر است . طول نقش‌های برجسته جام به ۲ سانتیمتر میرسد . نقش میانی جام درخت زندگی است که در هر دو سوی درخت ۲ گاو بالدار که از درخت بالا میروند . هویت ایرانی سازندهٔ این جام از نمایش نیم رخ بدن حیوان‌ها و سر آنان از رو به رو آشکار است . در کفّ این جام گلی نقش بسته که در میان آن یک خورشید با شعاع منظم نقش بسته‌است .
اسکناس‌های پانصد ریالی ایران بعد از تأسیس بانک مرکزی با تصویری از نقش جام مارلیک چاپ و نشر میشد . نقش جام مارلیک از سال ۱۳۴۱ هجری شمسی تا سال ۱۳۵۸ بر یک سوی این اسکناس‌ها جاپ میشد .