موزه آبگینه و سفال تهران

موزهٔ آبگینه یکی از موزه‌های شهر تهران است . این سازه خانه‌ای تاریخی مربوط به عصر قاجار است و در تهران , خیابان سی تیر جای گرفته است . این اثر در تاریخ ۷ اردیبهشت ماه ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور ایران به ثبت رسیده است .

بنایی که امروزه از آن به عنوان موزه به کار گیری می شود , حدود 80 سال پیش به دستور احمد قوام ( قوام السلطنه ) وزیر احمد شاه قاجار و به منظور استفاده شخصی او ساخته شد . پباده سازی داخلی ساختمان و ویترین‌های این موزه بوسیله هانس هولاین معمار اتریشی در سال 1977 صورت گرفت . موزه حوض موزه تخصصی شیشه و سفال است . خانه قوام السلطنه و در واقع باید گفت موزه آبگینه در ۲ طبقه با ۵ سالن ساخته شده است که در دو سالن واقع در طبقه نخستین شیشه و سفال مربوط به دوران قبل از اسلام و در سه تالار واقع در طبقه دوم اثر ها دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده‌است .

 

موزه آبگینه به دلیل نحوه ساخت سازه و معماری , نورپردازی درون تالارها و اشیای موجود در آن‌ها , جزو یکی از پربیننده‌ترین موزه‌های کشور‌ایران است .

در میانه خیابان سی تیر , چند قدم باقی‌مانده به خیابان جمهوری خانه ای قاجاری می باشد که در میان ازدحام همیشگی خیابان های مرکزی تهران از گردشگران ایرانی و خارجی پر و خالی می شود . تکه ای از تاریخ در میانه یک گلشن قاجاری , عمارتی با معماری منحصر , ارسی های چوبی و باغچه ای با صفا که ۳۰ سال محل سکونت و دفتر کار احمد قوام , ابتدا وزیر اصلاح طلب ایران بوده و امروز نمایشگاهی است که تاریخ سفال و شیشه در ایران را روایت می نماید .

 

تاریخچه

قوام السلطنه , آخرها دوران قاجار و زمانی که نخست وزیر احمد شاه بود , دستور داد در یکی از بهترین نقاط تهران برای او منزل ای بسازند که امروز یکی از شاخص ترین خانه های تاریخی تهران و معماری آن زبانزد خاص و عام است و هیچ گردشگری نیست که قصد تهران گردی داشته باشد اما نام خانه قوام السلطنه را از مداد بیاندازد .

ساختمان این مجموعه تا ۱۳۳۰ خانه و محل کار قوام‌السلطنه بود و بعد از آن مدت هفت سال در اختیار سفارت مصر قرار گرفت . در زمان استقرار سفارت مصر در این ساختمان گچ بری هایی به سبک اروپایی به بخشی از تالارهای طبقه نخستین افزوده شد و در شرایطی که توجه کنید پایین بخشی از گچ بری های این طبقه پرچم سفارت مصر دیده می شود . بعد از آن , به ترتیب به سفارت افغانستان و بانک بازرگانی واگذار شد تا اینکه در ۱۳۵۵ شمسی دفتر فرح پهلوی این عمارت قاجاری را برای راه اندازی موزه خریداری کرد . طراحی این موزه به مهندسان ایرانی و طراحی ویترین ها و معماری داخلی آن به هانس هولاین , معمار پررنگ اتریشی سپرده شد . هولاین از قدیمی ترین معماران سبک پست مدرن , در طراحی موزه آبگینه از آثار برجسته تاریخی ایران مانند کاخ تچر , ستون های تخت جمشید , قوس های صفوی و کعبه زرتشت الهام گرفته و با اینکه ویترین ها و فضای کلی موزه به صورت مدرن طراحی گردیده اند ولی این طراحی مدرن به فضای کلی ساختمان که بنایی سنتی است آسیب نزده و در هماهنگی کامل با آن جای‌دارد .

طراحی موزه آبگینه یکی از بهترین کارهای هولاین محسوب می شود برخی از منتقدان کارهای هولاین معتقدند که این معمار اتریشی در طراحی داخلی موزه آبگینه به اهمیت فضاهای خالی اعتنا کرده و همین قضیه ادله مهمی است که موجب می شود بازدید کنندگان هنگام بازدید از موزه حس خستگی نکنند هم اکنون آنکه این نکته در کارهای بعدی هولاین کمتر به دیده می خورد .

 

مشخصات بنا

این موزه به دلیل معماری هشت ضلعی و نورپردازی بسیار جالب تالارها و آثار موجود در آن یکی محبوب ترین موزه های شهر تهران به شمار می رود . این بنا در باغی به مساحت ۷۰۰۰ مترمربع جای دارد . طرح‌های در و پنجره‌های نفیس که بسیار عالی نگه‌داری شده‌اند , یادآور معماری عصر سلجوقی است . موزه به طور ویژه به سفال و شیشه اختصاص دارد . این سازه دو طبقه است و 5 سالن به نام های بلور , مینا , زرین , صدف و لاجورد دارد .

همه ‌چهارچوب درب ها و پلکان های موزه آبگینه منبت کاری گردیده اند . گچ‌ بری ها و آینه‌کاری ‌های طبقه دوم‌ این عمارت مربوط به دو دوره قوام و قاجار میباشند . نمای بنا هم به 50 شکل متنوع آجر کاری شده‌است . به طور کلی , معماری و تزیینات موزه آبگینه به تنهایی جذاب و دیدنی میباشند . بعداز انقلاب در سال ۱۳۶۸ به آینه کاری های طبقه دوم بخش هایی اضافه شده که در آن ها مضامین مذهبی و انقلابی به دیده می خورد .

 

موزه

قدیمی‌ترین شیشه‌ها لوله‌های شیشه‌ای به اسم سیلندر شیشه است که از معبد چغازنبیل کشف شده است و مرتبط با هزاره دوم قبل از میلاد است . شیشه‌ها و سفال‌های طبقه اول هم مربوط به دوره‌های پیش از تاریخ است که قدیمی‌ترین سفال دست‌ساز از دوره اشکانی , هزاره نخستین به دست آمده است .

 

تالارهای موزه :

 

• سالن مینا : حاوی اشیای شیشه ای و سفالین متعلق به هزاره های نخستین و دوم پیش از میلاد مسیح است .
• سالن بلور : حاوی باستانی ترین و کهن ترین سفال‌ ها , شیشه ‌ها و لوله ‌های شیشه ‌ای است .
• سالن صدف : این تالار دربرگیرنده انواع سفال ‌های قرون سوم و چهارم شهر نیشابور است‌ . سالن صدف بجهت شباهت صورت آن به صدف نیمه باز به این نام خوانده می شود .
• سالن زرین : دلیل نام زرین وجود ظروف زرین‌فام ما‌نده از دوران سلجوقی است . همگی اطراف کاسه های این سالن با خط نسخه ها و نستعلیق تزیین شده‌ اند . همینطور چهره‌های مغولی روی این ظروف خود نمایی مینمایند که با دقت به شهر محل بروز , نقوش آن‌ها فرق می‌نماید .
• سالن لاجورد : لعاب های فیروزه ای رنگ برجا باقی مانده از قرن های هفتم و هشتم – زمان ایلخانی‌ – دلیل نام لاجورد این تالار می باشند . ظروف شیشه ای این تالار به به سده های یازدهم تا سیزدهم هجری وابستگی دارند . با نزدیک شدن به دوران صفویه , اشیاء مصرفی‌تر می‌شود . تزیینات این بخش شامل گلاب پاش و صراحی است . هم‌چنین میزی که از دوران قاجار به جا مانده با لعاب هفت رنگ و مزین به نقش چهره‌های شخصیت‌های شاهنامه است که نام هر شخص بالای چهره نوشته شده شده‌است .

 

بخشهای دیگر

موزه شامل بخش‌های اداری ( زیر زمین ) , دبیرخانه و ریاست ( طبقه بالا ) است . کتاب‌خانه نیز , واقع در ضلع شمال غربی , شامل ۴۰۰۰ جلد کتاب فارسی و انگلیسی در زمینه‌های باستان شناسی , مورخ و هنر است . در ضلع شمالی محوطه , بناهایی برای تکمیل مجموعه در دست احداث است که در طبقه اول کلاس‌های آموزشی و در طبقه دوم نمایشگاه موقت جای دارد .

 

 

این موزه , راهنمای موزه آبگینه یکی از لبریز بازدید کننده ترین موزه های شهر تهران است و بیشتر بازدیدکنندگان آن گردشگران خارجی می‌باشند . سارقان آثار تاریخی یک بار در سال ۱۳۷۹ اشیا تاریخی را از این موزه سرقت کردند . آثاری که هیچ گاه سرنوشت آنان پس از سرقت معین نشد و پرونده مربوط به سرقت این تیم از اشیای تاریخی کماکان در دستگاه قضایی مفتوح است .