موزه کاریکاتور تبریز : هنر نمایی ایرانی

موزه کاریکاتور تبریز واقع در منزل هنر تبریز , نخستین موزه بزرگ و مجهز در سطح قاره آسیا و پنجمین موزه بزرگ کاریکاتور در دنیا است که در آن چندین هزار اثر از استادان و کارتونیست‌ های مشهور جهان در دو گالری مراقبت می ‌شود . این آثار همگی اصل می‌باشند و حاصل برپایی بیش از ۱۰ جشنواره بین‌ المللی در استان هستند .

موزه کاریکاتور تبریز در اسفند ماه ۱۳۸۵ در بخش غربی خانه هنر این شهر تأسیس شد . قدمت ساختمان خانه هنر تبریز به سال ۱۳۱۸ هجری ‌شمسی بازمی‌ گردد .

خانه هنر تبریز که بنای آن از اولِ تأسیس تاکنون , چندین بار مرمت و نوسازی شده است , از بخش‌ های مختلفی نظیر سالن‌ های آمفی‌ تئاتر , نگارخانه , ویدئو آرت و کارگاه‌ های نقاشی و کاریکاتور تشکیل شده شده‌است .

بیش تر از یک هزار آلبوم به همراه آرشیو نشریات تاریخی و خارجی در کتابخانه این موزه موجود هست و مورد به کارگیری عموم جای‌دارد .
موزهٔ کاریکاتور تبریز اولیه موزهٔ کاتون در مرحله قارهٔ آسیا و پنجمی موزه در تراز دنیا , همینطور او‌لین و صرفا موزه برنامه کودکان و کاریکاتور کشور‌ایران است . بعداز موزه مزاح و انیمیشن گابرو بلغارستان , می ‌توان ذکر کرد , این موزه از حیث وسعت دو‌مین موزه بزرگ کاریکاتور جهان است . این موزه در محوطهٔ گلشن گلستان , در ساختمان قبل کتابخانهٔ ملی تبریز ( منزل هنر فعلی ) قرار گرفته ‌است .

موزهٔ کارتن تبریز در اسفند ۱۳۸۵ شمسی و در بخش غربی خانهٔ هنر این شهر تأسیس شد .

این سازه در سال ۱۳۱۸ شمسی و همزمان با کاخ شهرداری تبریز ساخته شد . بعد ها به عنوان باشگاه افسران , رستوران , کمیته انقلاب اسلامی , کتابخانه ملی تبریز و نهایتاً موزه کارتون تبریز به کارگیری شد . این مکان متعلق به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است ولی بودجه هر ساله ندارد و از محل در آمد های انجمن کارتونیستهای تبریز و حمایت‌ های دولتی اداره می‌ گردد .

موزه برنامه کودکان تبریز دارنده دو آلبوم با نمایش ۶۰ اثر از اثرها اصل اصلی ترین کارتونیستهای دنیا , یک کتابخانه تخصصی , کلاس و کارها اداری می ‌باشد . در مخزن این موزه یک سری هزار اصل از حدود صد میهن دنیا مراقبت می ‌شود .

موزه کاریکاتور تبریز محل استقرار انجمن کارتونیستهای تبریز است که تا به امروز جشنواره‌ های مختلف دربین ‌المللی از جمله دوازده زمان فستیوال تبریز , شش عصر فستیوال شهروندی تبریز , یک فستیوال مقاومت و چند عصر فستیوال کشوری را برگزار کرده ‌است . در سال ۱۳۹۰ هم صاحبخانه دومی نشست رئیس ها موزه‌ های کارتن دنیا بود و نمایندگانی از ایتالیا , فرانسه , ترکیه , آذربایجان , سوریه , بلژیک و… در‌این نشست حضور یافتند .

در‌ موزه کاریکاتور تبریز غیر از دو مجسمه کارتون ساخت آقای مغفوریون , کلکسیونی از پوسترها , کارت پستالها , تمبرها و کارت ویزیتهای کارتونی و کتاب ‌های چاپ شده کارتون در تبریز را هم میتوانید مشاهده نمایید . کلکت آلبوم جشنواره ‌های خارجی نشریات کارتونی و تولیدات دیگر از سایر امکانات موزه می ‌باشد .

همینطور در مخزن این موزه حدود ۱۴ هزار اثر از استادان و کارتونیست‌ های مشهور عالم از جمله زلاتوفسکی , کوزوبورکین , کوراوغلی , درژنین , کولمشکینو , پرومبیتا , بایرام حاجی ‌زاده و… مراقبت می‌ شود . این آثار حاصل برپایی بیش از ۱۰ جشنواره بین ‌المللی در استان است .

نخستین کاریکاتورهای منطقه

او‌لین مثال های کارتون در آذربایجان را بایستی در سنگ نگاره , مجسمه ها و سر ستونها یافت . همگی خصایص کارتون در‌این اثرها که قدمت آنها به بیش از چهار هزار سال میرسد , دیده میشود . مجسمه های اغراق شده «شهر ئیری» در مشکین شهر مثال های آگاهانه اغراق کارتونی می‌باشند , که چهار هزار سال قبلی خلاقانه مخلوق شده اند و از سابق ترین مثال های کارتون جهان به شمار میروند .

تاریخچه کاریکاتور آذربایجان

تاریخ قانونی کارتون در آذربایجان به دوران چاپ و تکثیر و ورود دستگاهای چاپ برمی گردد . تبریز دروازه غرب به شرق محسوب می‌شد , مثل اغلب عرصه ها , در زمینه کاریکاتور هم او‌لین در ایران محسوب می شود . شب نامه ها که اکثر زمان ها با چاپ ژلاتین چاپ می شدند از انیمیشن در جهت هدف ها سیاسی و اجتماعی استعمال می کردند . از‌آن‌جا‌که شب طومار ها شبانه توزیع می شدند , محل تکثیر و آفرینندگان آنان به روشنی معین نیست . البته ملانصرالدین را شاید از اولی نشریاتی دانست که کارتون را به صورت جدی مطرح و تکثیر کرد . ملانصرالدین ابتدا در تفلیس آنگاه در باکو چاپ شد و آن گاه وارد کشور‌ایران شده , در تبریز منتشر شد . جلیل محمد قلی زاده نوگرا آزاده ای که‌این نشریه را چاپ می‌کرد از کارتونیستهایی زیرا بهزاد , عظیم زاده , روتر , شمرلینگ , موسی زاده و محمد زاده استفاده کرده , انیمیشن را عمومی کرد . ابعاد آذربایجان و حشره ها الارض و چند نشریه دیگر در تبریز از کارتون سود جستند . آن‌ها بر برعلیه حاکمان قاجار , اوضاع و احوال بهداشتی , خرافات , استعمار و رابطه ها خانوادگی تبعض آمیز برنامه کودکان می کشیدند و اکثر اوقات مورد یورش قرار می گرفتند . بعداز سرکوب مشروطیت برنامه خردسالان تبریز بی رمق شد و جز چند نشریه که انیمیشن را به صورت تصویرگری استعمال کردند تا زمان انقلاب رخداد مهمی در میدان برنامه کودکان تبریز چهره نداد . پس از انقلاب دانشجوها , از احزاب و گروههای سیاسی متفاوت , انیمیشن را به عنوان حربه ای برای تحقیر و تمسخر و سرکوب حریف استفاده کردند . از این روی کارتون جراحت دید و نشریات برچیده شدند . از اواخر دهه شصت , بار دیگر برنامه خردسالان تبریز قد دانش کرد و با تشکیل گروههای متعددی چون ترخون , کاکتوس , گونش , سیزده , کیرپی و . . . دوباره خود را سازماندهی کرد که‌این تلاشها در اوایل سال ۱۳۸۰ با تأسیس انجمن کارتونیستهای تبریز به ثمر نشست .

انجمن کارتونیست های تبریز

همانگونه که اشاره شد انجمن کارتونیستهای تبریز در سال ۱۳۸۰ تاسیس شد . این انجمن از گروههای زیادی تشکیل شد که پیشتر در حوزه هنری و قبلی خیس از آن در خبرنامه کمیک جوالدوز عمل داشتند . این انجمن فقط انجمن رسمی کارتون در ایران است که نمایندگی فکو را هم تمثیل می نماید . محل فعالیت کنونی انجمن موزه کارتون تبریز است . این انجمن با نشر مجله کاریکاره , سازمان موزه انیمیشن , برگزاری مسابقات در بین المللی کارتون و نشر کتابها و برگزاری کارگاههای آموزشی فعالیت خویش را ادامه میدهد .

موقعیت مکانی :

این موزه در پشت باغ تاریخی گلستان و در محل ساختمان قدیمی کتابخانه ملی تبریز قرار گرفته است .